Na ontelbare staatsbezoeken en handelsdelegaties door zowat iedereen in ons land die zich excellentie laat noemen vind ik het toch nodig om ook eens te zeggen wat voor soort paradijs China wel is. Ik maak het mij ineens ook gemakkelijk door te citeren uit het jaarrapport van Amnesty International. Ik voeg daar aan toe dat democratische vakbondsrechten in China niet bestaan én dat de lichamen van geëxecuteerde ter dood veroordeelden gebruikt worden voor organenhandel.
Soort zoekt soort zei mijn oude moeder altijd!
China:
Staatshoofd: Hu Jintao
Regeringsleider: Wen Jiabao
Doodstraf: wordt gehandhaafd
Internationaal Strafhof : niet ondertekend
VN-Vrouwenverdrag: geratificeerd met voorbehouden
Facultatief Protocol bij het VN-Vrouwenverdrag: niet ondertekend
Op sommige terreinen werd vooruitgang geboekt met een aantal hervormingen, maar dit had geen wezenlijke invloed op ernstige en wijdverbreide mensenrechtenschendingen die door het hele land werden begaan. Tienduizenden mensen zaten nog altijd in detentie of in de gevangenis in weerwil van hun fundamentele mensenrechten en liepen groot gevaar te worden gemarteld of mishandeld. Duizenden mensen werden ter dood veroordeeld of terechtgesteld, vaak na oneerlijke processen. Burgers protesteerden steeds luider tegen gedwongen huisuitzettingen en landonteigeningen zonder behoorlijke schadeloosstelling. China bleef de wereldwijde "oorlog tegen terrorisme" aangrijpen om de Oejgoeren in Xinjiang te onderdrukken. In Tibet en andere Tibetaanse delen van China werd de vrijheid van meningsuiting nog altijd aan banden gelegd.
Achtergrond
De nieuwe regering, die in maart 2003 was aangetreden, versterkte haar gezag, met name na het aftreden van de voormalige president Jiang Zemin als voorzitter van de Centrale Militaire Commissie in september. Enkele wettelijke hervormingen werden doorgevoerd, waaronder nieuwe regels om marteling in politiehechtenis te voorkomen en een amendement op de grondwet in maart waarin wordt gesteld dat "de staat mensenrechten eerbiedigt en beschermt". De tenuitvoerlegging van deze maatregelen werd echter zwaar gehinderd doordat de autoriteiten noodzakelijke institutionele hervormingen achterwege lieten.
De autoriteiten traden daadkrachtiger op tegen de HIV/aids-epidemie die het land teisterde, onder meer door in augustus een nieuwe wet aan te nemen die erop gericht was de aids-preventie te versterken en een einde te maken aan de discriminatie van mensen die lijden aan aids of andere besmettelijke ziekten. Activisten en belangenorganisaties die zich inzetten voor een betere behandeling van HIV/aids-patiënten werden echter nog altijd willekeurig gedetineerd.
Er werd een politieke hetze gevoerd tegen bepaalde groeperingen, waaronder de spirituele beweging Falun Gong, niet-officiële christelijke groeperingen, en zogenaamde "separatisten" en "religieuze extremisten" in Xinjiang en Tibet.
De autoriteiten gingen een "mensenrechtendialoog" aan met andere landen, maar schortten hun dialoog met de Verenigde Staten op nadat dat land in maart een resolutie indiende tegen China binnen de VN-Commissie voor de Rechten van de Mens. China lobbyde bij de Europese Unie voor het opheffen van haar wapenembargo, dat was opgelegd nadat China de democratiseringsbeweging in juni 1989 de kop had ingedrukt, en kreeg de steun van enkele EU-lidstaten. Het embargo was eind 2004 echter nog van kracht.
China stelde het bezoek van de Speciale VN-Rapporteur inzake marteling uit, dat gepland stond voor juni, maar de VN-Werkgroep inzake Willekeurige Detentie bezocht China in september. Internationale niet-gouvernementele mensenrechtenorganisaties (ngo’s) kregen geen toestemming China te bezoeken om onafhankelijk onderzoek uit te voeren.
Mensenrechtenactivisten
De autoriteiten beriepen zich op bepalingen uit het strafrecht met betrekking tot "ondermijning", "staatsgeheimen" en andere vaag omschreven vergrijpen die de nationale veiligheid in gevaar brachten om vreedzame activisten en hervormers te vervolgen. Advocaten, journalisten, HIV/aids-activisten en mensen die pleitten voor het recht op huisvesting werden lastiggevallen, gedetineerd en gevangengezet wegens het vastleggen van mensenrechtenschendingen, het aandringen op hervormingen of pogingen om schadeloosstelling te verkrijgen voor slachtoffers van schendingen.
- Ding Zilin, die de groep "Moeders van Tiananmen" had opgericht na de moord op haar zoon in Beijing op 4 juni 1989, werd in maart door de politie gedetineerd om haar de mond te snoeren. Ook werd ze onder een vorm van huisarrest geplaatst enkele dagen voor de 15 e verjaardag van het neerslaan van de opstand, zodat ze geen wettelijke klacht kon indienen namens 126 anderen die eveneens familieleden hadden verloren in 1989.
- Li Dan, een aids-activist, werd in augustus door de politie gedetineerd in de provincie Henan, kennelijk in een poging hem ervan te weerhouden te demonstreren tegen de overheidsaanpak van de aids-epidemie. Hij werd een dag later vrijgelaten, maar vervolgens gemolesteerd door twee onbekende belagers. Li Dan had een school voor aids-wezen opgericht in de provincie waar maar liefst één miljoen mensen besmet zouden zijn met het HIV-virus nadat ze hun bloed hadden verkocht aan onhygiënische, door de staat goedgekeurde bloedtransfusiecentra. De school was in juli gesloten door de plaatselijke autoriteiten.
Schendingen in verband met economische hervormingen
De vrijheid van meningsuiting en van vereniging van arbeidersorganisaties waren nog altijd uiterst beperkt en onafhankelijke vakbonden bleven illegaal. Grote aantallen mensen zouden geen behoorlijke herstelbetalingen hebben ontvangen voor gedwongen huisuitzettingen, landonteigening en ontslagen in het kader van de economische herstructurering. Openlijke en overwegend vreedzame protesten tegen dergelijke praktijken namen toe, hetgeen leidde tot talloze detenties en andere schendingen.
Beijing was vaak het decor van dergelijke protesten, deels omdat het stadsbestuur huizen met de grond gelijk liet maken ter voorbereiding op de Olympische Spelen in 2008. Verder reisden mensen vanuit andere delen van het land naar Beijing om bij de centrale autoriteiten verhaal te halen nadat ze op lokaal niveau geen schadeloosstelling hadden weten te verkrijgen. Tienduizenden demonstranten zouden naar verluidt zijn opgepakt door de politie van Beijing tijdens veiligheidsoperaties in de aanloop naar officiële bijeenkomsten in maart en september.
- Ye Guozhu werd in augustus gedetineerd op verdenking van "verstoring van de maatschappelijke orde" nadat hij toestemming had gevraagd om een massademonstratie te houden tegen gedwongen uitzettingen in Beijing. Hij werd in december veroordeeld tot vier jaar gevangenisstraf. Ye Guozhu en zijn gezin waren in 2003 uit hun huis in Beijing gezet om plaats te maken voor nieuwbouw, naar verluidt in verband met de Olympische Spelen van 2008.
Geweld tegen vrouwen
In de landelijke media verschenen talloze artikelen over huiselijk geweld, hetgeen een afspiegeling was van de wijdverbreide zorgen over het feit dat dergelijke schendingen niet naar behoren werden aangepakt.
Er waren nog altijd berichten over ernstige gewelddaden tegen vrouwen en meisjes in het kader van het geboorteregelingsbeleid, waaronder gedwongen abortussen en sterilisaties. In juli scherpten de autoriteiten publiekelijk een verbod aan op het selectief aborteren van vrouwelijke foetussen in een poging de groeiende kloof tussen het aantal jongens en meisjes te dichten.
Vrouwen in hechtenis, onder wie grote aantallen Falun-Gongbeoefenaars, liepen nog altijd het gevaar te worden gemarteld, onder meer door middel van verkrachting en seksueel misbruik.
In januari werden nieuwe regels van kracht die de politie verbieden ter plaatse boetes op te leggen aan prostituees. Een systeem van "Hechtenis en Opvoeding" werd echter toegepast om vermeende prostituees en hun klanten zonder aanklacht of proces te detineren.
- Mao Hengfeng werd in april naar een werkkamp gestuurd voor achttien maanden "heropvoeding door arbeid", omdat ze bij de autoriteiten voortdurend had geklaagd over een gedwongen abortus vijftien jaar eerder, toen ze zwanger werd in strijd met het Chinese geboorteregelingsbeleid. Ze werd in het werkkamp naar verluidt vastgebonden, aan het plafond gehangen en afgeranseld. Ze was in het verleden meermalen gedetineerd in psychiatrische inrichtingen waar ze was gedwongen shocktherapie te ondergaan.
Politieke dissidenten en internetgebruikers
Politieke activisten, onder wie aanhangers van verboden politieke groeperingen, of mensen die aandrongen op politieke hervormingen of meer democratie, werden nog altijd willekeurig gedetineerd en in sommige gevallen veroordeeld en gevangengezet. Eind 2004 waren volgens gegevens van Amnesty International meer dan vijftig mensen gedetineerd of gevangengezet wegens het bekijken of verspreiden van politiek gevoelige informatie op internet.
- Kong Youping, een vooraanstaand lid van de Chinese Democratische Partij en voormalig vakbondsactivist in de provincie Liaoning, werd in september veroordeeld tot vijftien jaar gevangenisstraf wegens "ondermijning". Hij was eind 2003 opgepakt nadat hij artikelen op internet had geplaatst waarin corruptie binnen de overheid aan de kaak werd gesteld en werd aangedrongen op eerherstel voor de democratiseringsbeweging van 1989.
Onderdrukking van spirituele en religieuze groeperingen
De hetze tegen de spirituele beweging Falun Gong ging naar verluidt gepaard met talloze willekeurige detenties. De meeste gedetineerden werden zonder aanklacht of proces naar kampen voor "heropvoeding door arbeid" gestuurd, waar ze nadrukkelijk het gevaar liepen te worden gemarteld of mishandeld als ze weigerden hun geloofsovertuigingen op te geven. Anderen werden vastgehouden in gevangenissen en psychiatrische ziekenhuizen. Volgens buitenlandse Falun-Gongbronnen zouden ruim duizend Falun-Gongbeoefenaars tijdens hechtenis zijn overleden sinds de organisatie in 1999 werd verboden, veelal als gevolg van marteling of mishandeling .
Andere zogenaamde "ketterse organisaties" en niet-officiële religieuze groeperingen waren eveneens een mikpunt. Er kwamen steeds meer berichten over arrestaties en detenties van ongeregistreerde katholieken en leden van niet-officiële protestantse "huiskerken". Mensen die probeerden dergelijke schendingen vast te leggen en naar buiten te brengen liepen eveneens gevaar te worden gearresteerd .
- Zhang Shengqi, Xu Yonghai en Liu Fenggang, drie onafhankelijke protestantse activisten, werden in augustus veroordeeld tot respectievelijk één, twee en drie jaar gevangenisstraf door de Volksrechtbank van Hangzhou wegens het "lekken van staatsgeheimen". De aanklachten hadden betrekking op het naar buiten brengen van informatie over gewelddadig optreden tegen protestanten en de sluiting van niet-officiële kerken in het gebied.
Doodstraf
De doodstraf werd in 2003 op grote schaal en willekeurig toegepast, soms als gevolg van politieke inmenging. Mensen werden terechtgesteld voor drugsdelicten en geweldsmisdrijven, maar ook voor niet-gewelddadige misdrijven zoals belastingfraude en verduistering. De autoriteiten hielden de landelijke cijfers over doodvonnissen nog altijd geheim. Eind 2003 waren volgens openbare verslagen waarover Amnesty International beschikte ten minste zesduizend doodvonnissen uitgesproken en 3.400 executies voltrokken, ofschoon de werkelijke cijfers vermoedelijk veel hoger liggen. In maart maakte een hoge functionaris van het Nationale Volkscongres bekend dat China circa tienduizend mensen per jaar executeert.
Door een gebrek aan fundamentele waarborgen om de rechten van beklaagden te beschermen werden grote aantallen mensen ter dood veroordeeld en geëxecuteerd na oneerlijke processen. In oktober maakten de autoriteiten bekend het Opperste Gerechtshof weer de jurisdictie te willen geven over halszaken en van plan te zijn andere wettelijke hervormingen door te voeren teneinde de rechten van verdachten en beklaagden te beschermen. Onduidelijk bleef echter wanneer deze maatregelen zouden worden ingevoerd.
- Ma Weihua, een vrouw tegen wie de doodstraf werd geëist wegens drugsdelicten, zou in februari naar verluidt een abortus hebben ondergaan in politiehechtenis, kennelijk om haar "rechtmatig" ter dood te kunnen brengen; de Chinese wet verbiedt namelijk de terechtstelling van zwangere vrouwen. Ze was in januari opgepakt in het bezit van 1,6 kg heroïne. Haar rechtszaak, die in juli begon, werd uitgesteld nadat haar advocaat informatie over de gedwongen abortus had ingebracht. Ze werd uiteindelijk in november veroordeeld tot levenslang.
Marteling, administratieve detentie en oneerlijke processen
Marteling en mishandeling kwamen ook in 2004 op grote schaal voor in overheidsinstellingen, ondanks de invoering van verscheidene nieuwe bepalingen die de praktijk zouden moeten indammen. Veel gehanteerde martelpraktijken waren slaan, schoppen, het toedienen van stroomstoten, ophangen aan de a rmen, ketenen in pijnlijke posities en ontzegging van slaap en voedsel. Marteling kon voortduren door politieke inmenging in de rechtsorde, beperkte toegang tot de buitenwereld voor gedetineerden, en het niet opzetten van effectieve klachten- en onderzoeksprocedures.
De autoriteiten kondigden de hervorming aan van "heropvoeding door arbeid", een systeem van administratieve detentie dat wordt gebruikt om honderdduizenden mensen maximaal vier jaar zonder aanklacht of proces vast te houden. De precieze aard en reikwijdte van de hervorming bleef echter onduidelijk.
Mensen die beschuldigd werden van zowel politieke als criminele vergrijpen kregen geen eerlijk proces. Gedetineerden hadden mondjesmaat toegang tot advocaten en familieleden en processen voldeden bij lange na niet aan internationale normen voor een eerlijk proces. Mensen die aangeklaagd werden wegens vergrijpen die verband hielden met "staatsgeheimen" of "terrorisme" konden slechts beperkt aanspraak maken op hun wettelijke rechten en werden achter gesloten deuren berecht.
- In oktober publiceerden Falun-Gongorganisaties in het buitenland een video-opname van Wang Xia, een vrouw die onlangs was vrijgelaten uit de gevangenis in Hohhot (Inner Mongolia) waar ze twee jaar van een gevangenisstraf van zeven jaar had uitgezeten wegens het verspreiden van promotiemateriaal voor Falun Gong. Ze zag er uitgemergeld uit en haar lichaam vertoonde meerdere littekens. Ze was naar verluidt vastgebonden aan een bed, opgehangen, geslagen, geïnjecteerd met onbekende stoffen en met stroomstoten bewerkt, nadat ze in hongerstaking was gegaan om te protesteren tegen haar detentie.
Noord-Koreaanse asielzoekers
Honderden, mogelijk duizenden, Noord-Koreaanse asielzoekers in het noordoosten van China werden gearresteerd en teruggestuurd naar hun land. China bleef weigeren Noord-Koreanen toe te laten tot een asielprocedure, ondanks bewijs dat velen recht hadden op asiel, en in strijd met het VN-Vluchtelingenverdrag waarbij China partij is.
Mensen die Noord-Koreaanse asielzoekers te hulp kwamen, onder wie leden van buitenlandse hulporganisaties en religieuze bewegingen, maar ook etnisch Koreaanse Chinezen en journalisten die probeerden de aandacht te vestigen op hun situatie, werden voor verhoor gedetineerd en sommigen werden aangeklaagd en veroordeeld tot gevangenisstraffen.
- Noguchi Takashi, een Japanse ngo-activist die Noord-Koreanen in China hielp te vluchten naar een derde land, werd in augustus het land uitgezet nadat hij in de Autonome Regio Guangxi Zhuang was gedetineerd. Hij werd beschuldigd van mensenhandel en veroordeeld tot acht maanden gevangenisstraf en een boete van 20.000 yen (2.400 dollar).
Autonome regio Xinjiang
De autoriteiten bleven de internationale "oorlog tegen terrorisme" aangrijpen om de meedogenloze onderdrukking in Xinjiang te rechtvaardigen, waarbij de mensenrechten van etnische Oejgoeren ernstig geschonden werden. De autoriteiten maakten nog altijd weinig onderscheid tussen gewelddaden en passief verzet. De onderdrukking leidde tot het sluiten van niet-officiële moskeeën, arrestaties van imams, beperkingen van het gebruik van de Oejgoerse taal en het verbieden van bepaalde Oejgoerse boeken en tijdschriften.
Arrestaties van vermeende "separatisten, terroristen en religieuze extremisten" waren aan de orde van de dag en duizenden politieke gevangenen, onder wie gewetensgevangenen, zaten nog altijd vast. Velen van hen die waren aangeklaagd wegens "separatistische" of "terroristische" vergrijpen zouden ter dood zijn veroordeeld en geëxecuteerd. Oejgoerse activisten die probeerden informatie over de omvang van de onderdrukking naar buiten te brengen liepen het gevaar willekeurig te worden gedetineerd en gevangengezet.
China bleef uit naam van "terrorismebestrijding" haar politieke en economische banden met buurlanden aanhalen. Oejgoeren die naar Centraal-Azië, Pakistan, Nepal en andere landen waren gevlucht, onder wie asielzoekers en vluchtelingen, liepen nog altijd groot gevaar te worden teruggestuurd naar China. China bleef druk uitoefenen op de Verenigde Staten om 22 Oejgoeren uit te leveren die in het Amerikaanse detentiekamp Guantánamo Bay op Cuba verbleven. In juni verklaarden de Amerikaanse autoriteiten dat de Oejgoeren niet zouden worden teruggestuurd naar China omdat de vrees bestond dat ze zouden worden gemarteld of geëxecuteerd.
- Abdulghani Memetimin, een 40-jarige onderwijzer en journalist, zat een gevangenisstraf van negen jaar uit in Kashgar nadat hij in juni 2003 schuldig was bevonden aan het "lekken van staatsgeheimen". Hij was aangeklaagd wegens het informeren van een door Oejgoeren geleide ngo in Duitsland over mensenrechtenschendingen tegen Oejgoeren in de Autonome Regio Xinjiang en het vertalen van officiële toespraken.
Autonome regio Tibet en andere etnisch Tibetaanse gebieden
De vrijheid van godsdienst, meningsuiting en vereniging bleef ernstig beperkt, en willekeurige arrestaties en oneerlijke processen waren aan de orde van de dag. Ruim honderd Tibetaanse gewetensgevangenen, voornamelijk boeddhistische monniken en nonnen, zaten in de gevangenis. Contacten tussen de Chinese autoriteiten en vertegenwoordigers van de Tibetaanse regering in ballingschap duurden voort, met sporadische tekenen dat vooruitgang werd geboekt. Dit leidde echter niet tot wezenlijke koerswijzigingen om de fundamentele mensenrechten van Tibetanen beter te beschermen.
- Topden en Dzokar, twee monniken uit het Chogri-klooster in Drakgo (Luhuo), in de provincie Sichuan, werden in augustus naar verluidt samen met Lobsang Tsering, een leek, veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf wegens het ophangen van aanplakbiljetten waarin werd gepleit voor de onafhankelijkheid van Tibet. Ze waren in juli gedetineerd met vele anderen die enkele dagen later werden vrijgelaten. Sommigen verklaarden dat ze tijdens hechtenis waren geslagen.
Hongkong (speciale administratieve regio)
Er werden geen pogingen ondernomen om wetgeving te herintroduceren op grond van Artikel 23 van de Basiswet, die verraad, afscheiding, opruiing en ondermijning strafbaar stelt - een voorstel dat in 2003 openlijke protesten had uitgelokt. Een uitspraak van een Chinese rechtbank in april beperkte echter de vrijheid van Hongkong om politieke hervormingen door te voeren. Gevreesd werd dat de mensenrechten in Hongkong hierdoor verder zouden worden uitgehold.
Zorgen over het aan banden leggen van de vrijheid van meningsuiting werden gevoed door het ontslag van drie radiopresentatoren in mei, tegen wie bedreigingen zouden zijn geuit omdat ze in hun programma hadden gepleit voor meer democratie in Hongkong. De administratieve detentie van de kandidaat voor de Hongkongse Democratische Partij in China, in de aanloop naar de verkiezingen in Hongkong in september, was volgens velen politiek gemotiveerd. In november maakte een hof van beroep de veroordelingen van zestien Falun-Gongbeoefenaars wegens ‘openbare obstructie’ ongedaan. De zestien waren gedetineerd nadat ze in maart 2002 een demonstratie hadden gehouden. Andere veroordelingen wegens obstructie en het aanvallen van de politie bleven overeind.
In andere delen van China werden nog altijd doodvonnissen opgelegd aan inwoners van Hongkong. Er was nog geen uitleveringsverdrag tussen Hongkong en China.
In juni oordeelde het Hof van Hoogste Beroep van Hongkong dat de regionale autoriteiten moeten nagaan of asielzoekers gevlucht zijn voor marteling alvorens een uitzettingsbevel uit te vaardigen. Niettemin bleven asielzoekers en andere groepen, zoals migrantenarbeiders, slachtoffers van huiselijk geweld, en lesbiennes en homo’s, het mikpunt van discriminatie. Een stap in de goede richting was de uitgave in september van een raadplegingsdocument over wetsvoorstellen tegen rassendiscriminatie.
Rapporten Amnesty International
Executed "according to law"? - the death penalty in China (AI Index: ASA 17/003/2004)
Uighurs fleeing persecution as China wages its "war on terror" (AI Index: ASA 17/021/2004)
People’s Republic of China: Human rights defenders at risk (AI Index: ASA 17/045/2004)
